24.3.20

A rateira

Un rato, mirando por un buraco na parede, ve a un granxeiro e a súa muller abrindo un paquete. Sentiu emoción pensando que era o que contiña.
- Por fin chegou- dixo o granxeiro.
- Abrámolo- díxolle a súa esposa.
- Que tipo de comida pode haber alí?- pensou o rato.
Quedou aterrorizado cando descubriu, que era ¡¡Unha rateira!!
Foi correndo ao patio da granxa para avisar a todos:
- Hai unha rateira na casa, unha rateira na casa!!
A galiña que estaba cacarexando e escarvando, levantou a cabeza e dixo:
- Descúlpeme sr. rato, eu entendo que é un gran problema para vostede, máis non me prexudica en nada, non me incomoda.
Foi a contarllo ao cordeiro e este díxolle:
- Sr. rato, máis non hai nada que eu poida facer, soamente pedir por vostede, quede tranquilo que será recordado nas miñas oracións.
O rato dirixiuse entón á vaca, e a vaca díxolle:
- Pero seica, eu estou en perigo? penso que non.....é máis.....estou segura que non.
Entón o rato volveu á casa preocupado e abatido para encarar á rateira do granxeiro.
Aquela noite oíuse un gran barullo, como o dunha rateira atrapando á súa víctima, a muller do granxeiro correu para ver o que atrapara.
Na escuridade ela non viu que a rateira atrapou a cola dunha cobra velenosa, a cobra mordeu á muller. O granxeiro lévoa inmediatamente ao hospital, ela volveu con febre, todo o mundo sabe que para alimentar a alguén con febre, nada mellor que unha boa sopa.O granxeiro agarrou a súa machada e foi a buscar o ingrediente principal: a galiña.
Como a enfermidade da muller continuaba, os amigos e veciños foron a visitala, para alimentalos o granxeiro matou o cordeiro.
Máis a muller non mellorou e acabou morrendo, e o granxeiro entón vendeu a vaca ao matadoiro para cubrir os gastos do funeral.
Así que: "A próxima vez que escoites que alguén ten un problema e creas que como non é teu, non lle debes prestar atención.....pénsao dúas veces......."
"O que non vive para servir, non serve para vivir"
"Todos tomamos distintos camiños na vida, pero non importa onde vaiamos, tomamos un pouco de cada quen." Tim McGraw

Curiosidades dos cogomelos

OS COGOMELOS  (Esta páxina aínda se está armando)
Os que están no carballo e no castiñeiro, ou preto delas non son velenosas (normalmente)

REFRÁNS OU DITOS
-Moito tes que saber para cogumelos comer
-Cando fales dos cogumelos fala dos malos e non terás pleitos cos aconsellados
-Comer cogumelos con aprensión fanche dano aunque sexan bóns
-O peor do erro e o enterro
- Si queres morrer, a cegas fungos coller
- O que de cogumelos se farta, non lle ten medo a morte
- Cogumelo murciado, xa rexeitado
- Falar pouco, e mal, sí de fungos tes que falar
- Fungo regalado con discreción riralo
- Vale máis fungo perdido que comido
- O fungo bo, pronto deixa sé selo
- Dun erro, faise un enterro
ADIVIÑAS
Redonda, redondiña, 
ten pé e anel, e fariña branquiña.
Ten a cor da moa do muíño
e nunca moeu grao de ningüén.
(O cogordón)
Alto pimpín,
redondín, redondín;
follas ten, follas ten
que non llas conta ninguèn.
(O choupano)
"Redondiño,redondiño,
como o pé dun borriquiño,
tantas folliñas ten,
que non llas conta ninguén."
(Pleorotus ostreatus)
"No teño cabeza,
pero levo sombreiro,
estou, entre outros,
no carballo e no castiñeiro."
Redondín, redondín,
como o pè dun xardín:
follas ten, follas ten,
non las conta ninguén
“Pingoles, pingoles esta pingando; fungoles, fungoles esta fungando; se pingoles, pingoles non pingara, fungoles, fungales non fungaba(A pinga da auga e o fungo)
"Redondiña, redondiña,
nace de pé como un fuso.
Follas ten, follas ten,
non llas conta ninguén."
(Pleorotus ostreatus)
Hainos no campo
cómense algúns,
coidádo cos outros
que cha da un cataplús.
Sombra de lateiro, fungos da muña no abeiro (L. Deliciosus)
Ollo á mexada, si fungos da muña, van na empanada
(L. Deliciosus)
Cásate con il, si che deixa o anel
(L. Deliciosus)

Choupin, choupiñeiro donde esta o teo compañeiro
(Choupín)
“Sete nun pé choupin malo é”

(Choupín)
Choupin torgallo, a tixola con beluga e allo
(Macrolepiota rhacodes)

Zarrota, zarroteira, dime ónde está a túa compañeira
(Macrolepiota procera)
Cando as caracochas empezan a pingar os figados podes atopar
(Fistulina hepatica)






















































"O fillo do home" - René Magritte - Andrés (4ºB)

Traballo presentado por Andrés (4ºB)
Ver máis "Cadros Vivos" de cursos anteriores.

23.3.20

Eu teño un soño





Eu teño un soño, unha canción para cantar
Para axudarme a afrontar calquera cousa.
Se ves a marabilla dun conto de fadas
Podes levar o futuro, mesmo se falla.
Eu creo nos anxos,
Algo bo en todo o que vexo.
Eu creo nos anxos,
Cando saiba que o tempo é o bo para min.
Cruzarei o regato - eu teño un soño.

Eu teño un soño, unha fantasía
Para axudarme a través da realidade.
E o meu destino fai valer a pena a espera
Empurrando a través da escuridade aínda outra milla.
Eu creo nos anxos,
Algo bo en todo o que vexo.
Eu creo en anxos,
Cando saiba que o tempo é o bo para min.
Cruzarei o regato - eu teño un soño.
Cruzarei o regato - eu teño un soño

Eu teño un soño, unha canción para cantar
Para axudarme a afrontar calquera cousa.
Se ves a marabilla dun conto de fadas
Pode levar o futuro, mesmo se falla.
Eu creo en anxos,
Algo bo en todo o que vexo.
Eu creo en anxos,
Cando saiba que o tempo é o bo para min.
Cruzarei o regato - eu teño un soño.
Cruzarei o regato - eu teño un soño.

A orixe do apertón de mans e os bicos para saudarse

Durante séculos, os humanos fixeron xestos moi concretos para saudarse, tanto entre amigos como entre descoñecidos. Os bicos e apertóns de mans son unhas das formas máis antigas e máis estendidas de saudarnos. Cambiará a pandemia do coronavirus cambiar estes costumes tan arraigados?
As persoas saúdanse de moitas maneiras dentro do mesmo territorio. Se se ten certa confianza, un par de bicos nas fazulas é un tipo de saúdo moi apreciado, incluso un abrazo, pero o máis educado e estendido, sobre todo entre descoñecidos, é estreitarse a man dereita. Pero a situación actual de pandemia de  Covid-19 parece que está a cambiar, polo menos de momento, un costume practicamente milenario. Por exemplo, Francia pediu aos seus cidadáns que non se biquen, e mesmo se están pechando acordos chocando os cóbados. Cambiará o coronavirus a maneira de saudarnos?
A ORIXE DO APERTÓN DE MANS
Existen diversas teorías sobre as orixes do apertón de mans. A primeira e máis popular é que empezou como un xesto de paz: demostraba que non se sostiña unha arma e ao mover as mans arriba e abaixo asegurábase un de que o outro non levaba nada escondido na manga. Este xesto aparece xa representado no mundo grego en cerámicas e lápidas que mostran a deuses pechando tratos, guerreiros que marchan ao combate e almas dos defuntos que chegan ao  inframundo. Tamén os antigos romanos o facían  cando, por exemplo, dous coñecidos se  atopaban no Foro, no Senado ou nunha celebración.
Pero cal é o auténtico significado deste xesto? A súa ampla representación en diversos contextos fai difícil a súa interpretación. No século  XIX, en Estados Unidos parece ser que estreitarse a man foi un modo de saudarse impulsado polos  cuáqueros (unha comunidade relixiosa fundada en Inglaterra no século  XVII). Este grupo relixioso pensaba que darse a man era unha forma de saúdo máis "democrática" que facer unha reverencia ou descubrirse a cabeza. Era unha maneira de eliminar as xerarquías. De feito é algo que aínda facemos na actualidade.
En 2015, un grupo de científicos israelís fixo un experimento. Gravou apertóns de mans entre centos de persoas descoñecidas e déronse conta con certa sorpresa de que case un cuarto dos participantes cheirábase as mans despois. Así pois, a nivel biolóxico, talvez o apertón de mans usábase dun modo inconsciente para detectar sinais químicos e como medio de comunicación, como fan algúns animais cando se cheiran uns a outros?
O BICO, UN SAÚDO ÍNTIMO
Bicarse, aínda que sexa na fazula, é unha forma de saúdo moito máis íntima, aínda que tamén se usa no mundo occidental entre descoñecidos. De feito, utilizárono os romanos que tiñan tres versións do bico: o  osculum (bico na fazula, típico entre amigos), o  basium (bico nos beizos, destinado ao esposo ou esposa) e o  suavem (bico entre amantes). O cristianismo incorporou moi pronto este xesto e usouse en cerimonias relixiosas. San Pablo, na súa Epístola aos romanos, recomendaba aos seus seguidores "saudarse cun bico sacro".
Na Idade Media dábase un bico como sinal de fidelidade e para selar acordos. Crese que durante a terrible epidemia de peste que arrasou Europa no século  XIV, en Francia este costume puido abandonarse e non se recuperaría ata despois da Revolución Francesa, en 1789.
DARSE A MAN, UN XESTO CHEO DE XERMES
En 1929, unha enfermeira chamada Leila  Given escribiu un artigo lamentando a perda dalgúns saúdos tradicionais en favor do apertón de mans.  Given xa dixo entón que as mans eran "axentes de transferencia  bacteriana" e que realizando este xesto podíanse transmitir xermes con facilidade. Recomendou o costume chinés de saudarse estreitando a propia man. (Traducido de National Geographic)

A rá sorda e o pozo

Isto era un grupo de pequenas ras que atravesaban xuntas un bosque. Pero de súpeto, dúas delas caeron nun foxo moi profundo. O resto de ras, asomáronse para mirala, rodeando o buraco. 
Rapidamente déronse conta de que o buraco era moi profundo. As súas compañeiras saltaban e saltaban, pero non podían alcanzar a beira. 
As ras comezaron a  cuchichear entre si. Todas daban por mortas ás dúas ras, xa que non vían posible que puidesen dar un salto tan alto como para saír do buraco. Así que comezaron a gritar ás ras que non podían facer nada, que non poderían saír de alí. 
Deixádeo, non o conseguiredes!- gritaban as ras desde a beira. 
Pero as dúas ras continuaban saltando sen parar, ignorando os berros das súas compañeiras, que non deixaban de decirlles que ían morrer igualmente a pesar dos seus esforzos.
- Non o tentedes máis! - gritaban as ras- Non o conseguiredes! 
As ras chegáronlles a insinuar ás súas dúas compañeiras que non gastasen máis forzas, que se deixasen morrer. E gritaban tanto, que ao final una das dúas ras que saltaba sen parar deuse por vencida e decidiu parar. Deixouse caer ao chan sen máis, e morreu.
Con todo, a outra ra continuou saltando, a pesar do esgotamento. Cada vez máis alto, cada vez con máis forza. E as demais compañeiras gritaron moito máis alto para que deixase de saltar.
- Deixa de sufrir xa!- gritábanlle unha e outra vez. 
E a ra saltaba máis e máis. Ata que de súpeto, logrou saír do buraco. Ela pensou que as súas compañeiras estaban a animándoa todo o intre, fixándose nos xestos que facían. E agradeceulles de todo corazón o ofrecerlle todo o seu alento. 
En realidade, a ra era xorda e éralle imposible escoitar os berros das demais. 

EnsinanzaUnha palabra de alento ten máis poder do que imaxinas. Dedica palabras positivas e  motivadoras a quen o necesita e estaraslle axudando a conseguir o seu obxectivo. Con todo, unha palabra destrutiva a alguén que esta pasando por un mal momento pode ser o único que se necesite para afundilo

Chuvia, poalla, borralla , trebón ...

Das máis de 70 palabras que temos sobre a chuvia, cal é a que máis che gusta? (Artigo relacionado)
Chuvia: precipitación en forma de pingas Variantes dialectais: choiva, chuva, chuiva.
Os nomes dependerán,
da zona ou comarca, segundo vaia acompañada con neve, con vento, segundo a intensidade, etc. Deixamos aquí unha pequena clasificación que fixemos das atopadas na páxina web www.ogalego.eu.org Na mesma páxina temos ditos, refráns, adxectivos e verbos relacionados, e outras curiosidades sobre a chuvia.
Chuvia miúda e pouco intensa: babuña, babuxa, barbaña, barbuña, barbuza, barrallo, barrufa, barrufo, barruñeira, borralla, borrallada, chuviñada, chuvisca, chuviscada, froalla, lapiñeira, marmaña, poalla, poallada, poallo, poalleira, zarapallada, zarzallo.
Chuvia miúda e de pouca duración: orballada, orballeira, orballiscada (poquísimo tempo) Chuvia miúda e pouco intensa mesturada con néboa: barruzo, breca. Chuvia fina persistente: balloada, barruzada, morriña, morriñada, orballo, patiñeira, patumeira. Chuvia repentina, intensa e curta: basto, bátega, bategada, cebra (acompañada con vento), chuviñeira. Tromba de auga forte e intensa, tormenta: Arroiada, Ballón, bategada, chuvieira, torbón, treboada, trebón, torbada, torboada. Chuvia forte e con vento: brea, cifra, ciobra, chuvascada, chuvasco, zarracina (con forte vento) Chuvia moi abundante e intensa: diluvio, dioiva, dioivo. Choiva forte e intensa, tromba de auga forte e intensa, chuvia repentina, intensa e curta: chaparrada, chaparrazo. Sarabiada forte: cebrisca Temporal de chuvia e neve con vento forte: cebrina, cebrisca. Trebón de auga fría con vento ou neve miúda: calistro, corisco, coriscada. Outras : Decembra: chuvia forte e prolongada habitual en decembro Escarabana: auga moi fría con sarabia Marceada: tempo con claros e chuvias propio de marzo Mera: chuvia moi fina que se desprende da néboa mesta Salseiro: pingas de auga que producen unha néboa mesta provocada polo vento na superficie do mar Torba: auga de chuvia mesturada con neve fina Xistra: chuvia e neve con vento moi frío Máis no artigo "Chove sobre mollado", do blogue O Refraneiro.


O castelo de area

8- http://chiscos.net/almacen/lim/o_castelo__de_area/o_castelo__de_area.html

Normas para a pronuncia da contracción


O bautizo dunha borrasca custaba 199 € no 2011

En xaneiro do 2009, unha ciclogénesis explosiva varreu Galicia deixando ao seu paso un refacho de vento marca de case 200 quilómetros por hora, a miles de veciños sen luz durante días e un regueiro de danos millonarios. Ao famoso ciclón extratropical bautizóuselle entón como Klaus. Non era o nome de pila do primeiro meteorólogo que o viu formarse na pantalla do computador, senón o que tocaba por quenda na lista que cada ano elabora o Instituto de Meteoroloxía da Universidade Libre de Berlín cos nomes elixidos polas persoas que queren apadriñar unha borrasca ou un anticiclón que afecta a Europa.
Desde o 2002, ano no que se puxo en marcha este servizo (www.met.fu-berlin.de/adopt-a-vortex/), calquera pode bautizar ciclóns, aínda que non é gratis: en 2011 as borrascas valían 199 euros e 299 os anticiclóns (agora non sei). A diferenza de prezo estriba en que as baixas presións duran menos que as altas e, por iso, non aguantan tantos días nos mapas do tempo. O diñeiro recadado, segundo os meteorólogos alemáns, destínase a seguir estudando a atmosfera e á observación do clima. Hai algunhas regras máis: non se admiten apelidos ou nomes de empresas e nos anos impares, como este, os anticiclóns levan sempre nomes femininos, e as borrascas, masculinos (nos anos pares a regra invístese). Investiga canto pode custar agora.

Refraneiro da anduriña

* Amigo polo seu proveito, andoriñas no teito.
* Andoriña arrente da auga, choiva na cama.
* Andoriña que alta voa non teme que chova.
* Andoriña que voa arrentes da terra, chuvia venta.
* Andoriñas arrente da auga, chuvia por palla.
* Andoriñas arrentes da auga, chuvia na praia.
* Caga máis un boi que cen andoriñas.
* Entre san Xoán e san Pedro, vén o pan ó vencello.
* Máis caga un boi que cen andoriñas.
* Máis come un boi que cen andoriñas.
* Nin un dedo fai man, nin unha andoriña fai vran.
* Por san Raimundo a andoriña vén do outro mundo [3].
* San Raimundo, a andoriña trai do outro mundo.
* San Reimundo tira a andoriña do outro mundo e san Cebrián vólvea a levar.
* Se queres saber cando é abril a andoriña viracho dicir.
* Unha andoriña non fai vrau.
* Unha andoriña soila non fai verau
* Vale máis unha cagada de vaca que cen de andoriñas.

21 de Marzo - Día da Poesía - Paco Ibañez

Nomes de árbores



Algúns refráns de Xosé Manuel Pintos


Estas expresións que a continuación imos comentar son do poema :
" DÁNDOME PARTE FAUSTINO DOMÍNGUEZ DE SU CASAMIENTO CON LUÍSA COUMES GAI LE CONTESTÉ EN 13 DE MARZO DE 1843 A LA SUYA DEL 6 DEL MISMO LO SIGUIENTE".   Do pontevedrés X.M. Pintos (un dos grandes precursor do Rexurdimento Galego). En boca de moitos o máis importante.
 - “Andar ás turras” . Enredar, andar a xogar.
 - “Quen co demo cava a viña, vendima a viña co demo” . O que fai maldades recibirá en pago maldades.
 - “Lavercos”. Maliciosos, pillos, trangalleiros, tramposos (cun certo sentido erótico)
 - “Laverquiñas*”. Mulleres de vida lixeira.
 - “Abrir coroa”. Facerse cura
 - “Triscas” Reloucos, reunións divertidas (moitas veces de xente nova) onde se fai barullo, ruídos ao comer froitos secos ou cos pés.
 - “Andar catando nas uvas sen deixar acio enteiro”.“ Que teñen relacións amorosas con moitas mozas distintas.
 - “Sen migalla de proveito”. Sen comprometerse nunca en serio.
- “Sétimo sagramento”. O matrimonio.
 - “Coquiños”. Arrumacos, meiguerías, agarimos ou enredos que fai o neno con acenos e sons.
 - “Fontes da vida”. Mamas, tetas.
 - “Mirando para a folla xa se coñece ó pereiro”. Vendo como sodes exteriormente xa se coñecen as vosas cualidades”.
 - “Non te babes”. “Disimula o gusto que che dá ver o ben que o fixeches”

As árbores da Fraga


Estaba o acivro
de garda na fraga,
pasou o carballo
e non lle dixo nada.

Chegou o eucalipto
á porta petar,
o acivro de garda
non o deixou pasar.

Entrou o bidueiro
e máis o salgueiro,
tamén o cerquiño
e o ameneiro.

Pasou o pradairo
seguido do freixo,
tamén a abelaira
e o castiñeiro.

Logo entrou o buxo
e máis a sobreira,
despois veu a faia
xunto coa ulmeira.

-Vaite eucalipto
non insistas máis
que aquí na fraga
non podes entrar.


(Xosé Lois Seixo Fernandez)

A festa dos Maios en diferentes zonas da Galiza

Arriba tes un resumo da tradicional Festa dos Maios en diferentes zonas da Galiza. Logo temos a letra do noso Maio (2011), que, entre outras cousas, tamén fala da lingua.

Somos un e máis de dous
somos miles pola lingua
somos moitos pelexando
para que non sofra mingua.

Moitos séculos escuros
coa Lingua esquecida
resistindo da aldraxe
a que estivo sometida.

Grazas á oralidade
o galego segue vivo
coas tonadas e cantigas
foise abrindo camiño.

Os que desprezan a Lingua
da terra onde naceron
xa semellan renegados
ou o xuízo perderon.

Galegos amade a Lingua
porque é o noso tesouro
agarimo dos que falan
coa palabra dun pobo.


21.3.20

Había unha vez un conto que contaba ó mundo enteiro

Había unha vez un conto que contaba o mundo enteiro. Ese conto en realidade non era un só, senón moitos máis que comezaron a poboar o mundo coas súas historias de nenas desobedientes e lobos seductores, de zapatiños de cristal e príncipes namorados, de gatos inxeniosos e soldadiños de chumbo, de xigantes bonachóns e fábricas de chocolate. Poboárono de palabras, de intelixencia, de imaxes, de personaxes extraordinarios. Permitíronlle rir, asombrarse, convivir. Cargárono de significados. E dende aquela eses contos continuaron multiplicándose para dicirnos mil e unha veces “Había unha vez un conto que contaba o mundo enteiro…”
Ao ler, ao contar ou ao escoitar contos estamos exercitando a imaxinación, coma se fose necesario adestrala para mantela en forma. Algún día, seguramente sen que o saibamos, unha desas historias acudirá ás nosas vidas para ofrecernos solucións creativas aos obstáculos que se nos presenten no camiño.
Ao ler, ao contar ou ao escoitar contos en voz alta tamén estamos repetindo un ritual moi antigo que cumpriu un papel fundamental na historia da civilización: facer comunidade. Ao redor deses contos reuníronse as culturas, as épocas e as xeracións para dicirnos que somos un só os xaponeses, os alemáns e os mexicanos; aqueles que viviron no século XVII e nós que lemos un conto en Internet; os avós, os pais e os fillos. Os contos énchennos por igual aos seres humanos, a pesar das nosas enormes diferencias, porque todos somos, no fondo, os seus protagonistas.
Ao contrario dos organismos vivos, que nacen, se reproducen e morren, os contos, que xorden colmados de fertilidade, poden ser inmortais. En especial aqueles de tradición popular que se adecúan ás circunstancias, ao contexto do presente no que son contados ou reescritos. Trátase de contos que, ao reproducilos ou escoitalos, os converten nos seus coautores.
E había unha vez, tamén, un país cheo de mitos, contos e lendas que viaxaron polos séculos, de boca en boca, para exhibir a súa idea da creación, para narrar a súa historia, para ofrecer a súa riqueza cultural, para excitar a curiosidade e encher de sorrisos os beizos. Era tamén un país no que poucos dos seus poboadores tiñan acceso aos libros. Pero esa é unha historia que xa empezou a cambiar. Hoxe os contos están chegando cada vez máis a recunchos afastados do meu país, ...... E ao atoparse cos seus lectores están cumprindo co seu papel de facer comunidade, facer familia e facer individuos con maior posibilidade de ser felices.
                                                                                                         Francisco Hinojosa

17.3.20

Elaboración de coplas para o Maio

Maio 2019
Para toda a Comunidade Educativa:  Animádevos a facer algunha copla para o Maio!!!!  Crear e moi divertido!!!
As coplas están formadas por 4 versos de 8 sílabas con rima asonante: riman os versos pares (2 e 4), quedando libres os impares (1 e 3).  Na etiqueta Maio deste blog tes un montón de coplas para ver como son e como se cantan.
Se queres envialas por correo podes facelo ou ben o correo do cole ou ben o correo do Equipo de Dinamización Lingüística: ghafoscampolongo @ gmail. com  Os que tedes Edixgal (5º) tamén o podedes facer por esa plataforma.